Πώς να επέμβετε στους καυγάδες των παιδιών ώστε αυτοί να σταματήσουν [ή να μειωθούν αισθητά]

Σημαίνει ότι πρέπει να παίρνουμε μέρος στους καυγάδες τους; Να μπαίνουμε στη μέση και ως ο σοφός και έμπειρος ενήλικος να τους λέμε τί είναι σωστό να γίνει; Όχι, φυσικά και όχι. Αυτό απλώς θα ενίσχυε το αίσθημα της νίκης στον ένα και το αίσθημα της ήττας στον άλλο, εντείνοντας περαιτέρω τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Επίσης, το να δίνουμε εμείς τη λύση δεν μαθαίνει στα παιδιά πως να λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους, τα μαθαίνει ότι κάθε φορά που έχουν μία διαφορά θα πρέπει να μπαίνει ένας ενήλικος στη μέση για να τους πει τί να κάνουν.

Επομένως; Θα πρέπει να τα αφήνουμε να λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους χωρίς να μπερδευόμαστε στα πόδια τους; Αν και αυτό θα ήταν ένας τρόπος να τα βοηθήσουμε να αναλάβουν μόνα τους το δύσκολο έργο της ειρηνικής μεταξύ τους συνύπαρξης και παρόλο που μπορεί οι καυγάδες να είναι πραγματικά σπανιότεροι και πιο ήπιοι, κινδυνεύουμε να αφήσουμε το πιο ‘αδύναμο’ παιδί στα δόντια του δυνατού, που συνήθως είναι το μεγαλύτερο αδερφάκι. Μπορεί δηλαδή οι συγκρούσεις να είναι πιο σπάνιες, όμως, όχι επειδή τα παιδιά έμαθαν να λύνουν τις διαφορές τους, αλλά επειδή το μικρότερο αδερφάκι έχει αποφασίσει ότι αφού έτσι κι αλλιώς θα χάσει στη διαφωνία, γιατί να μπει καν στον κόπο; Το μεγάλο πάντα νικάει. Ούτε αυτό το θέλουμε λοιπόν.

Αυτό που θέλουμε είναι να μπορέσουν το ένα να δει την οπτική το άλλου, μιας και ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα η αντίθετη πλευρά είναι και ο λόγος της διαφωνίας εξαρχής. Η αλληλοκατανόηση λοιπόν είναι αυτή που θα θέσει τις βάσεις ώστε τα παιδιά να λύσουν την όποια διαφορά έχουν σε κάθε περίσταση, ό,τι και αν προκύψει. Ας δούμε πρακτικά το πώς μπορεί να γίνει αυτό.

Η συμμετοχή μας στους καυγάδες έως ότου τα παιδιά αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες επίλυσης διαφορών, είναι χρήσιμη και θεμιτή, όχι όμως ως ο σωτήρας που θα δώσει τη λύση αλλά, με μία φράση, ως ένα απλός εξωτερικός παρατηρητής. Τί σημαίνει αυτό; Ότι την ώρα που θα ακούσουμε τα παιδιά να τσακώνονται, διακόπτουμε ευγενικά και αρχίζουμε να περιγράφουμε τί συμβαίνει, χωρίς να παίρνουμε πλευρές, χωρίς να αξιολογούμε και χωρίς να κάνουμε υποθέσεις και να βγάζουμε συμπεράσματα. Για παράδειγμα:

Περιγράψτε: Ώχ όχι! Φαίνεται σαν να έχει γίνει κάτι εδώ και είστε και οι δύο έξαλλοι!’ Τα παιδιά θα αρχίσουν να περιγράφουν το καθένα τη δική του πλευρά, πχ,

‘Μπήκε στο δωμάτιό μου και μου σκόρπισε όλα τα κομματάκια που είχα τακτοποιήσει, και μου είχε πάρει τόση ώρα να το κάνω αυτό!’

Το άλλο παιδί μπορεί να πει ‘Ναι, αλλά εκείνος μου πήρε το αρκουδάκι μου χωρίς να με ρωτήσει!’ Περιγράφουμε λοιπόν στα παιδιά αυτό που ακούμε:

Πείτε: ‘Αγάπη μου, βλέπω ότι είσαι πολύ θυμωμένος που σου σκόρπισε τα κομματάκια.’

Και στο άλλο παιδί ‘Και εσύ αναστατώθηκες που σού πήρε το αρκουδάκι σου χωρίς να σε ρωτήσει..’

Δείξτε ενσυναίσθηση: ‘Πρέπει να είναι πολύ δύσκολο να τα τακτοποιήσεις πάλι από την αρχή.. το καταλαβαίνω.’

‘Δε θέλεις να σου παίρνουν τα πράγματά σου χωρίς να σε ρωτήσουν, έχεις δίκιο..’

Στη συνέχεια ζητήστε από τα παιδιά να επαναλάβουν αυτό που είπε το αδερφάκι τους.

Ζητήστε τους να επαναλάβουν: ‘Τί ακούς τον αδερφό σου να λέει;’ ‘Τί ακούς την αδερφή σου να λέει;’

‘Λέει ότι του χάλασα κάτι που έκανε ώρα για να φτιάξει.’

‘Λέει ότι της πήρα το παιχνίδι της χωρίς να τη ρωτήσω.’

Η παρουσία σας εκεί θα δώσει στα παιδιά την απαραίτητη ασφάλεια για να το κάνουν αυτό.

Στη συνέχεια, χωρίς να προτείνετε συγκεκριμένες λύσεις, πείτε στο κάθε παιδί ‘ο αδερφός σου θύμωσε και στενοχωρήθηκε, αναρωτιέμαι τί μπορείς να κάνεις για να διορθώσεις τα πράγματα μαζί του.’ Αντίστοιχα και στο άλλο παιδί.

Προσκαλέστε τα παιδιά να τα βρουν μεταξύ τους: ‘Αναρωτιέμαι τί μπορείς να κάνεις για να φτιάξεις τα πράγματα.’

Σημασία έχει τα παιδιά να νιώσουν ότι έχουν ακουστεί. Αυτό θα τα βοηθήσει να ηρεμήσουν και να προσπαθήσουν να δουν την κατάσταση στο σύνολό της. Όταν είμαστε θυμωμένοι, δε μπορούμε να δούμε τα πράγματα αντικειμενικά. Πρέπει πρώτα ο θυμός να υποχωρήσει.

Αν τα παιδιά είναι έξαλλα και είναι αδύνατο να προχωρήσουν σε διαδικασίες επίλυσης, εξασφαλίστε την ασφάλεια όλων χωρίζοντας τα παιδιά, μπείτε στη μέση δηλαδή ώστε να μη χτυπήσει κανείς, δώστε τους χρόνο να ηρεμήσουν και στη συνέχεια ακολουθήστε την παραπάνω μέθοδο. Διατηρώντας την ψυχραιμία σας θα βοηθήσετε και τα παιδιά να ηρεμήσουν πολύ γρηγορότερα.

Το να μην χτυπάμε τον άλλο ή να μην του απευθύνουμε χαρακτηρισμούς θα πρέπει να γίνουν αδιάσειστοι κανόνες στο σπίτι, και αυτό μπορεί να γίνει στα πλαίσια μίας οικογενειακής συγκέντρωσης.

‘Όταν θυμώνουμε δεν είναι αποδεκτό να χτυπάμε, να σπρώχνουμε, να δαγκώνουμε κτλ. Δεν χαρακτηρίζουμε ο ένας τον άλλον με ονόματα, οι χαρακτηρισμοί πληγώνουν.’ Κ.ο.κ.

Κανόνας όμως μπορεί να γίνει και κάτι άλλο – όταν κάποιος θέλει ένα παιχνίδι που το έχει ο άλλος, θα πρέπει να το παραχωρήσει το αργότερο στο επόμενο γεύμα, για παράδειγμα. Όταν τα παιδιά τσακώνονται για ένα αντικείμενο που θέλουν και τα δύο, μπορούμε να πούμε:

Πείτε: ‘Το καταλαβαίνω ότι θέλεις πολύ αυτό που έχει ο αδερφός σου, και είναι πολύ δύσκολο να περιμένεις, θέλεις να του το ζητήσεις ευγενικά;’

Αν το παιδί το κάνει και το αδερφάκι του δεν δώσει το παιχνίδι, τότε:

‘Η αδερφή σου θέλει πολύ αυτό που έχεις τώρα, πιστεύεις ότι θα έχεις τελειώσει με αυτό σε λίγο για να της το δώσεις;’

Μπορεί να πει ότι θα της το δώσει σε λίγο, αλλά μπορεί να πει και όχι. Τότε μπαίνει σε ισχύ ο κανόνας του επόμενου γεύματος. Και είναι μαγικό: όταν έρθει η στιγμή το ένα αδερφάκι να δώσει στο άλλο το παιχνίδι, η ευγνωμοσύνη αυτού που το παίρνει είναι μεγάλη και η χαρά αυτού που το δίνει ακόμα μεγαλύτερη. Αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα σύνδεσης μεταξύ τους.

Στο παιδί που πρέπει να περιμένει για να πάρει το παιχνίδι στα χέρια του και που είναι πιθανό να απογοητευτεί πολύ για αυτό, μπορούμε να πούμε:

‘Είναι δύσκολο να περιμένεις τόσο πολύ, το καταλαβαίνω, αλλά μπορώ να σε βοηθήσω να περιμένεις αν θες.’

Η ενσυναίσθηση είναι πολύ σημαντική ώστε τα παιδιά να νιώσουν ότι τα καταλαβαίνετε, ακόμα και αν δεν συμφωνείτε μαζί τους σε μία δεδομένη στιγμή. Όσο περισσότερο δείχνετε ενσυναίσθηση, τόσο περισσότερο δημιουργείτε στην οικογένειά σας ένα περιβάλλον όπου μπορεί ο καθένας να εκφραστεί ελεύθερα όσο δύσκολο και αν είναι αυτό που θέλει να εκφράσει, θυμός, ζήλια, στενοχώρια κτλ.

Μπορεί η παραπάνω μέθοδος συμμετοχής σας στους καυγάδες των παιδιών να απαιτεί χρόνο και κόπο από μέρους σας, όμως, δε θα χρειαστεί να το κάνετε για πολύ. Εξάλλου, ο τρόπος σας παραδειγματίζει τα παιδιά για το πώς μπορούν να κινηθούν όταν έχουν μία διαφωνία, σεβόμενα τη θέση του άλλου. Σύντομα τα παιδιά θα μάθουν να ακολουθούν τα βήματα που τους μάθατε μόνα τους και θα έρθει η μέρα που θα τα ακούσετε να το κάνουν ανεξάρτητα από εσάς και θα εκπλαγείτε.

Κάποιοι γονείς ανέφεραν αποτελέσματα με αυτή την αντιμετώπιση των καυγάδων ακόμα και μόνο μετά από μία εβδομάδα.

Είναι καλό να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά τσακώνονται περισσότερο όταν έχουν άγχος, όταν κάτι τα φοβίζει, όταν δεν νιώθουν φροντισμένα και αγαπητά. Αν παρόλα τα παραπάνω συνεχίζει να υπάρχει ένταση μεταξύ των παιδιών, αυτό που μπορεί να έχουν ανάγκη είναι η προσοχή σας, η φροντίδα σας. Κάντε τα να νιώσουν ότι τα αγαπάτε χωρίς όριο, διαβεβαιώστε τα ότι θα είστε πάντα εκεί για αυτά, ό,τι και αν συμβεί, και ακούστε τα σε ό,τι έχουν να σάς πουν.

Προσπαθήστε να δείχνετε ενσυναίσθηση σε όλες τις απογοητεύσεις τους μέσα στη μέρα, ακόμα και στις μικρές, κάντε τα να γελάσουν δυνατά, και αφιερώστε προσωπικό χρόνο στο κάθε παιδί ξεχωριστά για 15’ την ημέρα ή και περισσότερο αν μπορείτε, και τέλος, καλωσορίστε όλα τα συναισθήματα, όσο δύσκολα και αν είναι αυτά. Αυτό θα δώσει στα παιδιά τα συναισθηματικά αποθέματα που χρειάζονται ώστε να νιώσουν ασφάλεια και να μπορέσουν να συμπεριφέρονται με μεγαλύτερη ηρεμία και με πνεύμα συνεργατικότητας απέναντί σας και απέναντι στα αδέρφια τους.