Μία ιστορία ενθάρρυνσης στις σχολικές επιδόσεις
Ανάγνωση σε 6′
Ξαφνιάστηκα εκείνη την Τετάρτη, την ώρα της μελέτης στο σπίτι, που ο γιος μου αποκάλεσε τον εαυτό του κεφάλα. ‘Κεφάλα;’ σκέφτηκα, ‘μα πού το άκουσε αυτό;’ Να μια λέξη που δεν την είχα ξανα-ακούσει στο σπίτι. Έκλαιγε γοερά και μου έλεγε πως δε μπορεί να κάνει τίποτα σωστά. ‘Από πού ήρθε πάλι αυτό;’ σκέφτηκα αμέσως μετά. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, φαινόταν να τα πηγαίνει εξαιρετικά καλά. Έκανε τα μικρολαθάκια του, αλλά τίποτα το αντικανονικό, και γενικά ήταν πολύ συνεπής στα μαθήματά του, που τις περισσότερες μέρες τα μελετούσε στο σχολείο. Εκτός φυσικά από εκείνη τη Τετάρτη που δεν είχε μελέτη στο σχολείο και κάθισε μόνος του στο σπίτι για να προετοιμαστεί.
Η αλήθεια είναι ότι μού είχε αναφέρει λίγες εβδομάδες αφότου ξεκίνησε την Α’δημοτικού, ότι το σχολείο έχει ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο επιβραβεύει την καθημερινή δουλειά των παιδιών με ένα αυτοκόλλητο, μία γλυκιά φατσούλα και μία φιλοφρόνηση για τη δουλειά τους. Μου το ανέφερε με περίσσιο ενθουσιασμό καθώς το παιδί που θα κέρδιζε τα περισσότερα αυτοκόλλητα θα έπαιρνε ένα δώρο στο τέλος της χρονιάς. Χάρηκα με τη χαρά του, αλλά κράτησα και μία επιφύλαξη για την έκβαση των πραγμάτων..
Και να που είχα επιβεβαιωθεί. Την ημέρα του «κεφάλα» λοιπόν, ο γιος μου ήταν η πρώτη φορά που είχε χάσει το αυτοκόλλητο. Είχε κάνει ένα δύο παραπάνω λαθάκια από αυτά που έπρεπε. Με πολλή αγάπη, η υπέροχη στην κυριολεξία δασκάλα του, τού έγραψε ‘καλή προσπάθεια,’ και από κάτω το τί να προσέξει την επόμενη φορά και πού να κάνει επανάληψη.
Έτσι εξηγείται λοιπόν το τόσο κλάμα και η αυτοκριτική. Δεν έφταιγαν τα δύο παραπάνω λαθάκια, δεν τον ένοιαζαν αυτά. Ο γιος μου θρηνούσε το δώρο που τόσο είχε ονειρευτεί ότι θα πάρει στο τέλος της χρονιάς. Είχε χαθεί για πάντα. Κάποιο άλλο παιδάκι θα το κέρδιζε.
Χωρίς να το αντιλαμβάνεται, είμαι σίγουρη, η δασκάλα του, με τη μέθοδο των αυτοκόλλητων, τού είχε πει ρητά και καθαρά, ότι δεν είναι το αστέρι της τάξης. Στο μυαλουδάκι του γιου μου, αν δεν είσαι το αστέρι, είσαι κεφάλας και δεν κάνεις τίποτα καλά. Τσάμπα και ο προηγούμενος κόπος να τα κάνει όλα με το Ν και με το Σ.
Του είπα φυσικά ότι εννοείται πως δεν είναι κεφάλας, και του ζήτησα να μου εξηγήσει γιατί το είχε πει. Μου έδειξε τη δουλειά της ημέρας με τα δύο περισσότερα λάθη από το κανονικό, και συνέχισε να κλαίει. Χωρίς να είναι το παιδί που θέλει να τα κάνει όλα τέλεια, εκείνη τη μέρα είχε δεχθεί μία σφοδρή κριτική, και δεν ήταν συνηθισμένος σε αυτό.
Προσπάθησα να τον κάνω να μου μιλήσει και να τον ακούσω.
‘Αγάπη μου, πρέπει να ήταν δύσκολο που δε σου έβαλε η δασκάλα αυτοκόλλητο σήμερα ε;’
‘Ναι μαμά, τώρα δε πρόκειται να κερδίσω τίποτα στο τέλος’
‘Είχες ονειρευτεί αυτό το δώρο ε;’ ‘Ήθελες πολύ να είσαι αυτός που θα το κερδίσει.’
Κλάμα, θυμός με τον εαυτό του, να μη με αφήνει να τον πλησιάσω για αγκαλιά.
‘Για να δω,’
του λέω.
‘Το 3 και το 6 τα έκανες ανάποδα, αλλά το 4 σου, που είναι και πιο δύσκολο νομίζω, είναι ολόσωστο. Όπως και όλοι οι άλλοι αριθμοί. Και οι πράξεις είναι όλες σωστές. Είμαι σίγουρη ότι μπορείς να κάνεις και αυτούς τους δύο αριθμούς σωστά, για κάνε μία προσπάθεια.’
Με μεγάλη περιφρόνηση και απέχθεια για το τετράδιό του, δοκίμασε να κάνει ένα 3. Ήξερε τώρα πώς να το κάνει σωστά. Και το έκανε, και χάρηκε. Κούτσα κούτσα, συνέχισε να εξασκείται και προχωρήσαμε και στην υπόλοιπη δουλειά του στη συνέχεια.
‘Κοίτα πόσο γρήγορα τελείωσες! Δεν έχεις κάτι άλλο, σωστά;’
Είχε ηρεμήσει τώρα, ήταν πάλι χαρούμενος.
‘Όχι μαμά, πάμε να παίξουμε;’
Το βράδυ πριν κοιμηθεί θυμήθηκα το σκηνικό που και για εμένα ήταν μία πρόκληση, το ομολογώ, και μου ήρθε μία αναλαμπή. Του λέω λοιπόν:
‘Να σου πω ένα μυστικό; Άκου. Τα λάθη είναι φίλοι μας, το ήξερες;’
‘Κάθε λάθος σού δίνει την ευκαιρία να το κάνεις σωστά την επόμενη φορά, και ξέρεις τί; Όλη σου η προσοχή στρέφεται στο λάθος που πρέπει να διορθώσεις, και όταν πια μάθεις ποιο είναι το σωστό, δεν υπάρχει γυρισμός. Το έμαθες, βαθιά μέσα σου. Γράφτηκε με μαρκαδόρο ανεξίτηλο στη μνήμη σου. Ενώ αυτό που έκανες σωστά, μπορεί και να ξεχαστείς και να το κάνεις λάθος αύριο.’
Αμοιβαίο χαμόγελο, αγκαλίτσα, φιλάκι, φωτεινούλης στο ΟΝ και όνειρα γλυκά.
Τις επόμενες μέρες, παρόλο που έκανε τη μελέτη στο σχολείο, κάναμε επανάληψη και στο σπίτι. Ήταν πολύ πρόθυμος να την κάνει και κάθε φορά έλαμπε από περηφάνεια που τού έβγαιναν σωστά. Δε κράτησε πάνω από λίγες μέρες αυτό, και ανέλαβε σιγά σιγά την ευθύνη για την απόδοσή του, χωρίς κάποιο παρόμοιο δραματικό σκηνικό, μέχρι στιγμής τουλάχιστον.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που τη φράση ‘τα λάθη είναι φίλοι μας’ την ανέφερε και πάλι, όχι μόνο σε σχέση με τα μαθήματά του, αλλά και σε άλλες περιστάσεις.
Το δώρο βέβαια στο τέλος της χρονιάς έκανε φτερά, αλλά δε τον ένοιαζε πια. Είχε πειστεί βαθιά μέσα του ότι:
- Δεν είναι κεφάλας
- Πως ό,τι τον ζορίζει μπορεί να βρει τρόπο να το ξεπεράσει
- Πως είναι ωραίο πράγμα να μαθαίνεις και να μπορείς ολοένα και περισσότερα!
Αν αυτό δεν είναι δώρο για ένα παιδί, τότε τί είναι;
Πολλά είναι αυτά που συμβαίνουν στην παραπάνω ιστορία:
Πρώτον, τα συστήματα επιβράβευσης δεν επιφέρουν πάντα τα αποτελέσματα που θέλουμε στο να παροτρύνουν τα παιδιά να προσπαθούν περισσότερο. Το αντίθετο ίσως. Αντί το παιδί να επικεντρώνεται σε εσωτερικά κίνητρα, όπως για παράδειγμα αυτό της χαράς της προσπάθειας και της κατάκτησης της γνώσης, της ικανοποίησης της μάθησης και της συνεχούς βελτίωσης των ικανοτήτων του, επικεντρώνεται στο δώρο που θα κερδίσει στο τέλος, ΑΝ φυσικά τα κάνει όλα τέλεια. Και αν του ξεφύγει η τελειότητα, αποθαρρύνεται, καμιά φορά και αμετάκλητα. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι το σχολείο υιοθετεί αυτό το σχέδιο με τις καλύτερες προθέσεις, αμφιβάλλω όμως ότι ενθαρρύνει τα παιδιά να αποδίδουν καλύτερα.
Δεύτερον, προκειμένου να βοηθήσω τον γιο μου να ηρεμήσει και να σταματήσει να αυτομαστιγώνεται – φυσικά και δε θέλουμε τα παιδιά μας να μάθουν να κάνουν τέτοιου είδους αυτοκριτική, – προσπάθησα να τον ακούσω, να καταλάβω από πού προήλθε η τόση αγανάκτησή του και να τον βοηθήσω να διαχειριστεί τα δύσκολα συναισθήματα της ματαίωσης και της απογοήτευσης στον εαυτό του.
Είναι πολύ χρήσιμο να βοηθάμε τα παιδιά να ξαναζούν μία δύσκολη κατάσταση περιγράφοντάς τη σε εμάς, και να νιώθουν όλα τα συναισθήματα που αυτή τους προκάλεσε προκειμένου να μπορέσουν να τα βάλουν πίσω τους. Όταν τα δύσκολα συναισθήματα εισακούονται, εξαφανίζονται. Και φυσικά, αυτό βοηθά τα παιδιά να ηρεμήσουν και να δουν τα πράγματα πιο αισιόδοξα.
Τρίτον, το ότι τα λάθη είναι φίλοι μας, είναι μέρος της φιλοσοφίας του αποκαλούμενου growth mindset ή αναπτυξιακός τρόπος σκέψης. Το παιδί δεν πρέπει να πειστεί ότι δε μπορεί, γιατί τότε θα σταματήσει να προσπαθεί. Γιατί να προσπαθήσεις αφού θα το ξανακάνεις έτσι κι αλλιώς λάθος;
Το κόλπο για να ενθαρρύνουμε το παιδί, δεν είναι να του επισημάνουμε τα λάθη του, αυτό είναι κριτική, αλλά να εντοπίσουμε το ένα πράγμα που έκανε σωστά και να το επαινέσουμε για αυτό. Το παιδί θα σκεφτεί ‘αφού έκανα αυτό σωστά, μάλλον μπορώ να κάνω και τα άλλα.’ Και νά το παράθυρο στη συνέχιση της προσπάθειας. Δε μπορούμε να χτίσουμε στην αδυναμία, μόνο στη δύναμη.
Δυστυχώς, πολλοί γονείς την πατάμε με τη συνεχή πίεση στα παιδιά να τα κάνουν όλα, και μάλιστα σωστά, διακινδυνεύοντας άθελά μας την ίδια τους την αγάπη για τη μάθηση. Ένα παιδί μπορεί από αντίδραση να σταματήσει να είναι επιμελές στα μαθήματά του, μόνο και μόνο επειδή ο γονιός το πιέζει συνεχώς να τα κάνει. Η τόσο όμορφη διαδικασία της μάθησης και της ανακάλυψης του κόσμου, είναι τώρα μία αγγαρεία και μία συνεχής κόντρα με το γονιό.
Δε λέω ότι δεν πρέπει να τα υποστηρίζουμε με κάθε τρόπο να τα πάνε καλά, αλλά αυτό δεν γίνεται με πίεση και στενή επίβλεψη, γίνεται με το να τους παρέχουμε τις κατάλληλες συνθήκες για να διαβάσουν, με το να μην κάνουμε εμείς τη δουλειά αντί για αυτά, με το να μην διορθώνουμε τα λάθη τους καθώς αυτό είναι δουλειά του δασκάλου και του ίδιου του παιδιού, και με το να διαχειριζόμαστε τις όποιες απογοητεύσεις τους σε σχέση με τα μαθήματά τους, ακούγοντάς τα με προσοχή, όταν αυτές προκύπτουν, και επισημαίνοντας τις μικρές τους επιτυχίες μέσα στη γενικότερη αποτυχία που προκάλεσε την απογοήτευσή τους. Αυτό είναι ενθαρρυντικό. Με το να είμαστε κοντά τους αν σκαλώσουν κάπου και δεν ξέρουν πώς να συνεχίσουν, και με το να εξασφαλίζουμε ότι νιώθουν καλά για τον εαυτό τους ανά πάσα στιγμή.
Τέλος, το κλάμα που πολλοί γονείς το φοβούνται νομίζοντας ότι κάτι δεν πάει καλά με το παιδί τους, είναι λυτρωτικό. Βοηθάει το παιδί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, μειώνει την αγωνία του και το βοηθά να ηρεμεί. Απελευθερώνει και εξανεμίζει το στρες. Είναι ένας από τους πιο σύντομους δρόμους από την απογοήτευση και τη στενοχώρια προς το κουράγιο και τη χαρά. Αρκεί τα παιδιά να έχουν και μία ζεστή αγκαλιά για να κλάψουν με την ψυχή τους.
Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία ενός δώρου που χάθηκε και ενός άλλου που κερδήθηκε. Έτσι είναι η ζωή, χάνεις κάπου, κερδίζεις κάπου αλλού, σωστά;
